Abstract

Ani Austria, avgo drom e Romengo miškipe sikavela pes ko agor kotar e 1980-tone berša. I restriktivno minoritetongi politika vi Austriako themesko dikhibe upral e socijalno Roma thaj Sinti – sar vi o tabu so džalas diskusije vaš e Nacistongi persekucija thaj mudaripa – e manušen save so ačhile dživde ande koncentraciono kampura sasa čhutine pe margine kotar e societa. E avgune Romane korkorutne-organizirime organizacije sasa kerdine maškar 1989-to thaj 1991-to berš. Numa, pala e kodo so ačhilas pes pe 4-to februaro 1995-to berš ano Oberwart – kana mudarde štare Romen bombasar – jekhvaratar lijas e nacijaki sama vaš kodi populacijaki grupa. Angleder kodo e Roma ani Austria (sar so si e, Burgenland-Roma, Sinti, Lovara thaj Kalderash) sasa “bidiklino” minoriteti.

Džikote e Romane asocijacije ande javera (Europakere) thema akharenas atencija thaj sama korkori penge, numa nekobor Roma thaj Sinti ani Austria sasa phutarde vaš pengoro identiteto. Oleni butivar naj haljovibe thaj butivar rodena jertosaripe. Numa, kodola nekobor džene so phenenas pes kaj si kodo minoriteto thaj so kerde kodo tikno miškipe arakhle manušen katar e mažoritetaki societa save so dena olenge suporto thaj simpatije.

Khetanes thaj paraleno, e manuša save sasa kritične pe societa – educirime manuša thaj socijalno bučarne, membrura ande kadla miškipena thaj ande politikane partije – ande dži pe kodo te ovel prendžardo e Nacistengo genocide thaj te roden kompenzacija.

E prezentirime aktivitetura thaj kodo so isi korkorutne-organizacije, sar so si “Verein Roma Oberwart” [Asocijacija Romengi Oberwart], i “Kulturverein österreichischer Roma” [Culturaki Asocijacija e Austriakere Romengi] thaj “Romano Centro”, sine e bare prekondicije vaš kodo kadala te resen pengo cilo kotar e terne Romane miškipena: rekognicija/prendžaribe sar etnikano/lingvistikano minoriteti sar šofto Austriaki etnikani grupa. Legalno rekognicija avili ko efekti ko 16-to decembro 1993-to berš. Numa sar te si, teli minoritetoski protekcija thaj legalno status garantirimo kotar e Austriako Etnikano Grupengo Akti (Volksgruppengesetz) – i protekcija, promocija thaj ikeribe e kulturako vi čhibjako – sasa numa vaš e autohtono/kherutne Romenge, kodolenge save so dživenas ande Austria generacijencar palpale.

Pala trijanda berša egzistiribastar e Austriakere Romengo miškipe reslas but. I sama akana čhivela pes upral e ternee Romane generacije: lačheder educirimi, an pengere vasta ikerena zurales – khetane sigurimo thaj konfidencija upral pengo identiteti – kontinuirimi egzistencija thaj lačho avutnipe vaš pengiri etnikani grupa.