I akanutni flamenkikani gitàra, sikavdi andi Paco de Lucíaki tasvir, si la lake bàza ando “El fabuloso Sabicas (O pramishto Sabicas)” (anav kotar o dokumentàro biografikano fìlmi -2012). Jekh Rrom/gitano navarrikano, virtuòso kotar i “sonanta” (Rinchibiarneski nòta: Gitàra ando espanikano gadjikano flamenkikano argot.), kon putardjas neve dromorre e flamenkikane bashimatenge; chudavnes, jekhe djenutno aj artistikano djivipnasa butivar durutno kotar e espanikane flamenkikane avlinja. O Chelikano Maripen kotar o bersh 1936 dopashardjas Espànja aj but espanikane manusha rodènas jekh garavipen pirdal o Atlàntiko; mashkar lende sas o Agustín Castellón Campos “Sabicas”.

Chavo kotar o Agustín ta i Rafaela, Rroma/gitànura phirutne biknitre, avilo ki phuv, ando Pamplona, o 16to e Tritonajesko e bersheske 1912. But sigo (5bershengo), i gitàra avile leste: priàndiljas lako bashipen kana shundjàsas jekhe amateur pashatunes, mangèlas peske dadeske te kinel les jekh so dikhljas ando jekh bikinjako sikavno; o dad xavdjas so sas jekh chavorrikano khelipen prakuch (17 pesèta; rinchibiarneski nòta: I pesèta sas o purano love Espanjatar. Akana, 17 pesèta si 0,1 €) no, sar o chavo phenkerdjas, o dad achilas pe kado aj kindjas i gitàra e chaveske. Nivaxt gibzisardjas so peske chaveske odova tikno bashando ovèla lesko lacheder amal sastes djivipnaste. Lestar kerdjas leski profèsia aj lesko artistikano mandaj.

Jekh somandruno djanipen e musikake aj but chàsura butjake, boldarde Agustín ando jekh somnalipnasko chavorro, axtondino savorrendar so shunènas les. Shìrdel kana sas numaj 7bershengo ando Teatro Gayarre kotar lesko fòros aj, trin bersha paleder, o entrepizarno Bonet djanavèlas les ando Teatro El Dorado kotar Madrid. Ambòrim, atòska sas dikhlo maj buteder sar jekh “cirkoski buti” desar bashalno (sas but demavdino kana bashavèlas kotar Fandanguillo numaj jekhe vastesa); paleder, savorre hakjarde so odova sikavdjàsas leski somnali teknìka, jekh vasno kotor kotar lesko historikano denipen e flamenkikani gitarake.

Sas atòska kana agoral lel lesko artistikano anav : “Sabicas”. Sa ovel kotar lesko bichaljardjover prialipen te xal bòbja (Rinchibiarneski nòta: Bòbi (vicia faba) pe espanikanes “haba”. Andi Espànja e Rroma/gitànura but plachas amen te xas bobja jale aj bikiravde); odoleski, peski daj akharèlas les Habicas (Rinchibiarneski nòta: Bobjorre), aj akatar avilo “Sabicas”.

Ande leske shirdimàta, xacharen pen e influenca -sar nashti ovel ando aver chand- kotar e duje bare okonatar: Ramón Montoya (lesko kàko) aj o Manolo de Huelva; odolendar djal anglal te kerel jekh xodutno aj nevjarno chand. Sabicaste, i flamenkikani gitàra achèlas te avel numaj jekh dostin e gilavneske kàste lel peskero xodutno moldaj.

Recitàlia aj, sar na, vi nakhavimàta e gilavipnaske kotar e maj kucheder artisturenge okonatar (i Niña de La Puebla, o Juanito Valderrama, ja o El Carbonerillo) ande verver troupùra savensa dromardjas i sasti espanikani geogràfia. Si e bersha kotari “Ópera Flamenca (Flamenkikani Opèra)” sar chand te representisarel jekh espektàkulos: Kòpla (Rinchibiarneski nòta: Kòpla si jekh espanikani gili, sarano e romànzake, so mothovel sheral po prakamipen aj leske konsekuèncie. Maj buteder kòplake gilavnja aj gilavne si gadje no vi si but rromnja aj rroma so gilavde aj gilaven kòpla sar i Pastora Imperio (Pastora Rojas Monje), o Bambino (Miguel Vargas Jiménez), o Príncipe Gitano (Enrique Castellón Vargas), i Terremoto (María Dolores Castellón Vargas) vi but flamenkikane gilavne gilavde kòpla sar o Manolo Caracol (Manuel Ortega Juárez) ja o Rafael Farina (Rafael Antonio Salazar Motos), Flamènko aj pherjas, godjaveres khetane te placal jekhe butederutno aj ververutno publikoske.

Kadial, lesko artistikano djivipen phirèlas e xodutne dromorrende sar sa aver flamenkikane bashalne dji te avilo o bibaxtalo Chelikano Maripen (1936-1939) aj diljardjas o themesko djivipen. Sabicas sas jekh mashkar e viktìme kotar e somtruja aj gelo ki Amerìka, kaj beshljas dji ko lesko djivipnasko agor (Argentìna, Mexìko aj, agoral, New York). Akava ondipen sas leske jekh sherutno paruvipen ando lesko profesionàlo djamavipen. Achel palpale o flamenkikano sundal kotar leski phuv te ziandanel pes neve artistikane dromensa; Kote maladiljas e bare produktorurensa aj bashalnensa kotar Sudamrìka aj kotar Unisarde Thema kasa somtherdjas skène aj baxtagora. Vipalvaxte, e diskografikane fìrme interesisarde andi leski musìka aj registrisardjas respas 40 dìske; mashkarlende shaj te vazdaras “Flamenco puro (Uzho Flamènko)” (1961) aj “El rey del flamenco (O Flamenkosko Thagar)” (1965), duj opralutne butja andi flamenkikane gitàra. Vi putardjas e udara e fusionake kotar o Flamènko aj o rock ando dìsko “Rock encounter” khetanes e jazzistikano gitaristesa Joe Beck ando bersh 1966, takaj sas avridino ando bersh 1970.

Sabicas mujarel o baro genius, biprindjardo, ando lesko vaxt, kotar e buteder djene flamenkikane kamutne kotar Espànja. Leske bikhinjardjover sikljaripnaske chàsura, khetanes ko lesko sumnalo teknikano shajnipen, shajarel les te aresel dji ko jekh bashipnasko uzhipen aj ko jekh kerutno sigjaripen korkorutne dji atòska.

Irinel te ushtavel i espanikani phuv ando bersh 1967 shunavdo kotar jekh sundalutno anav aj jekh buti kerdi kotar chudavne aj revolucikane ranga, vi andi komposìcia vi ando bashavipen. Nashti te sumnisaras, o Sabicas sikavel jekh anglal aj jekh palal andi flamenkikani gitàra.

Sikljovne kotar leski skòla, sar Paco de Lucía, ingjarèna leski doktrìna e avinde generacienge so avdives mujaren jekh mashkar e vasneder musikàlo eksprèsie ando espanikano àrtja.

Prindjardo aj pativdino àba, vi kotar leske pashatune vi kotar o pùbliko sathemendar, o Agustín Castellón Campos “Sabicas” mulo o 14to e Grastornajeske e bersheske 1990 ando New York. Paleder, lesko trùpo si ingjardo ko lesko biandipnasko Pamplona, kaj dingljol mashkar leske manushende.