‘Muro maj baro suno si te kerav ekh Romano Rodimasko Kentro, o rodimos kathar o shinajmata le Romane viktimura le Holokostosko/Porajimaske te meken te vorbisaren le zhivindi kaj ame shaj arakhas kaj akana trajin.’
Ágnes Daróczi, Diploma: 1978, ELTE BTK, Dujtonja-Shkolaki Wuchitela specialaizime ando Ungricko shib thaj literatura, kulturalno manadzhera. Bijandi: Berettyóújfalu, 18, Novembro, 1954.
Kodo penel i Ágnes Daróczi pala peste:
‘Simas barjardi ando Bedó, ekh Rumanicko/Ungaricko gav kaj beshenas na maj but kathar 300 zhene. Sar i maj angluni kathar panzh glati ande amari familija, simas jekh kathar le maj anglune Romane zhuvlja te dubisarav universiteticko diploma. Ando lisejo, simas specialista ande kimistrija thaj fizichi thaj sikjovavas pala duj bersha te avav kimista numa muro kamimos vash le arti thaj muro krejativiteto nerisardjas muro kamimos vash le naturalni sijenciji.
Kadi sas i inspiracija kaj shpidas man te kerav i maj angluni eksibicija vash Romane slikaria/artistura ando Majo, 1979. Kana dikhas palpale kathar la akanipeski perspektiva ame shaj phenas: Romani arta sas bijandi kothe po than. Thaj-vi ame fundisarde i Kalji Jag folkloricko grupa/banda – Kadi sas te avel i maj angluvi banda te lel pala peste internacionalno uspexo thaj-vi te shinel plastinki/ridordura sar rano sar 1978; muro rom, János Bársony, kaj bashavelas o mandolino, sas o kapelmestoro kathar i banda zhi-ka 1984. Zumadem te kerav hazna kathar le oportunitetura shinade kathar o dzhurnalismo thaj filmicko kerimos te azhutisarav mure themes/manushes.
Vash i maj angluvi data ande historija kathar Ungaricko televizija, MTV kerdjas komemoracija vash le panshvardeshto/pindato aniversarijo kathar o Romano Holokosto/Porajimos (le dujto Avgosto,1994) ande oxtone chasurengi emisija. Levudime artistura azhutisarde amen ande kadi emisija kaj inkluzhilas le majpashe: O filmicko direktori, Miklós Jancsó, o xramitori/skrijitori Menyhért Lakatos, o slikari, Tamás Péli, thaj Stefan Grapelli kaj bashavelas muzika le Jango-Reinhardtesa.
O maj baxtalo egzemplo kathar amari kooperacija sas o sprechimos/ashajimos kathar le planura te kerel ekh Romano bario/mahala (ghetto) ando Miskolc (Anti-Ghetto Committee – Protif la Barioski Komitija). Kadi sas i inspiracija vash o kerimos kathar la maj angluvi demokratikickonja Romani Organizacija kaj bushol Phralipe.
I bi-dikhli Romaversitasicko Kolegija aresli te azhutisarel i bi-zhangli Romani inteligencija. Lem pe mande i direkcija (huladja-vramaki buchi) pala trin bersha. Mure shtudentura inkluzhinas lumaki artistura, filosoferi kaj amboldelas khere te azhutisarel pesko komuniteto, harniko stafi kathar internacionalni fundaciji thaj terne manusha kaj lenas pe pende eksperiencija ande publikicko administracija.
Sar ekh partija kathar o PHARE projekto, maj palal katar o analizo kathar vuni specialni data thaj but dekadi kathar rodimaski buchi, maj-anglunes ame kerdjam eksibicija kathar o Holokosto le Romengo ando 2004 thaj pala kodja, publisardjam kenva pe kadi trejaba. O “Pharrajimos – romák sorsa a Holocaust idején” desar kadi vrama sas tolmachime/parudi ande Inglezicka thaj Xorvaticka inicijime na pa amende.
Ande wurma, pe muri iniciativa, ame anzardjam monumento vash le Romane viktimura kathar o Holokosto pe le bregi le Dorjaveske ande Budapeshti. Desar kodi vrama kodo simbolikalno than ande spacija thaj ande memorija sas ando mashkar bute marimatange thaj debatange.
I jedino vurma kaj aresel vash o publiko si te kerel peske vakimata ande demonstraciji. Kadja sas i vulma kaj lem kana vorbisardem protif o fundimos kathar i Magyar Gárda (Ungaricko Garda), protif lengo terorizmo ande Hejöszalonta thaj ando Cegléd, ke kola. Sas amara voluntaricko organizacija kaj djas chachuno azhutimos kaj le familiji kathar le viktimura kathar kodole serialni mudarimata.
Tela i iniciativa kathar la Njampcockonja Nacionalnnja Futbolicko Ekipa thaj i maj bari Njampcickonja Romanja-Sinticko organizacija, koordinime pa Phralipe, la Internacionalnonja Pale-Anzarimaski Akcija (tela muri direkcija) azhutisarde 12 familiji te pale-anzaren penge khera de 2010 zhi-ka 2012.
La Romanja Instituticko Fundacija sas chudo ando than ando 2010 privatnone manushensa te implementil le Romane instituciji kaj chi egzistin zhi-ka adjes thaj-vi te promotil i inkluzhija le Romengi ande sijencija, rodimos thaj publikicka diskuciji. Chuvav mure talentura thaj harnikimata ando slugimos kadala organizacjako.’