Vi dureder na džanas but but vaš e sistematikano Rromanego murdaripe ano Holokausto. Paldipe/Egzilo Bessarabia-tar, dokumentarno filmo režirimo kotar e Sergiu Ene thaj Natalia Ghilașcu sikavela o dukhavipa thaj e Rromengo murdaripe pe Dujto Lumako Maripe II ande Bessarabia thaj Bucovina – bari tragedija/bibaht so butivar na phenel pes. Numa varesave, sar so si E Bigende Manuša kotar o Aaron Yeger thaj Rromane Asva kotar i Luminita Cioaba, kote so vi e duj dokumentarno filmura roden varesave aspektura kotar o Pharrajimos. O dokumentarno filmo zurales kerel kombinacija e orginalno diveo materijalosar kotar e nakhli vrama, intervjuencar katar e ekspertura thaj e memorije kotar e manuša save so ačhile dživde: kodola personalno dikhipena dena šajie e Rromane komunitetake te definirinel/arakhel pengo nakhlipe trujal e memorije, experience thaj bari dukh, kolesar čačunes/autentikanes sikavela e Rromane komuniteta. Jekh mahat/importantno kotor Rromane kulturatar si e bute šelberšipaski oralno kulturaki tradicija, kerindoj filmura sar so si Paldipe/Egzilo Bessarabia-tar so si but lačhes vaš keribe thaj digitalizacija pe gasave oralno tradicije vaš e generacije so avena. E manušengere vakeripa save so ačhile dživde kotar o Pharrajimos si prezentirime/sikavdine sar dživde memorije, thaj save so si but paše dži ko arhivakere arakhipena, sar vi kale-pharne picture/imažura kotar e nakhli vrama. E phureder Rroma ulavena amencar pengere gindura kotar kodi vrama: jekh 92-je beršengi manušni so ačhilas dživdi, so dela zor te del pes godži vaš e deportacijakere detalura, e droma so phirde, thaj e dukhavipa so voj dikhlas. Sar so laki biografija si vakerdini, i kamera – savi si an lako kher – sikavela olako čorolipe thaj e ciknone buča an lako kher. Ko filmosko agor, I kamera sikavela pašeder olako muj, thaj voj phenel vaš olakere majkale vi majphare beršenge kotar lako dživdipe. Jekh kotar e majdukhavdine storije si kodi vaš jekh rromani džuvli savi so akherel ple daja džikote bijanol bizo ažutipe, bizo paj vaj doktorura – vi pe gasave but bilačhe situacije, e Rroma ačhovenas zurale thaj pakhivale. Akala manuša si sikavde sar sako jehk manuš, kova so kerela sako diveseski buči sar so si uravipengo thovipe ki balana, vi pala kodo so si len but bibahtale memorije ko olengoro angluno dživdipe. Sikavelape olengero muj korar i rig thaj olengere mujenge emocije, dikhela pes i dug andral lengere jakha, olengeri mortikh mujil phureder kotar olengere bibahtale memorije save so si važno/importantno te arakhen pes thaj te mothoven pes sar jekh barvalipe e terne generacijenge so ka aven.
Recepcija
LEndas prizo/phursak vaš majlačho dokumentarno filmo pe Cronograf International Film Festival (Moldova) ko 2013 https://cronograf.md/Films_1405518496.php?id=199
O filmo si sikavdino pe International Film Festival for Human Rights in Arizona, USA ko 2016 https://en-us.fievent.com/e/6th-annual-human-rights-film-festival/2788375