»Majangle arakhlem man e Riley Smith-esar pe jekh talentongi kompeticija vashe Gypsies, Roma thaj Phirutne. Savore sasa giljavutne, nekobor muzikantura thaj pal olende sas o Riley. Khonik nashti sas te pachal kaj vov ka ikerel pes doborom laches thaj kobor sigo shaj sas te khelel. Numa varesave Romany Traveller/Phirutne khelena e tradicionalno step-dancing/khelibe thaj tap-dancing/khelibe ko akala divesa. Jekhvaratar kote sas jekh terno anglal amende so na numa so legardas amen palpale ki vrama – vov khelelas shaj but lacheder kotar kodo so khelenas e phure.
O Riley sasa peskere dadesar. Shaj sas te dikhav koborom barikano sas e Riley-sko dad olsar thaj oleskere khelibasar. Kodo sasa vareso so lijas muri sama. E English Romane murshen isi reputacija kaj si but zurale, thaj buteder olendar vi chaches si zurale. Riley-esko dad dicholas pes kaj si zuralo numa sikavelas kaj si vi but loshalo soske olesko chavo khelelas vash e manusha. Dikhidnoj oleskere dades sar hutelas thaj delas vika kana o Riley nerindas i kompeticija, ka phene i tenzija mashkar olesko zuralipe/murshipe thaj o arti sasa numa jekh mirazho.
Akhardem e Riley thaj phendem leske vash e shajipena te kerel pes jekh filmi. Vov phedas kaj khamel te krel pes kodo thaj phuchals kodo filmo ka ovel sar o filmo ›Cherry Orchard‹ savo so kerdas o Romano zhurnalisto Jake Bowers vash e Riley-eskere kakura dzanas te kheden kirejsa. Phendem va, saj te ovel cera vi gasavo, numa shaj te sigurinav ole kaj e filmosko kvaliteto ka ovel lacho. Sar DoPs ka ovel man duj skurto filmeskere rezhiserura – Charles Newland, vi vov Romany Gypsy, thaj o Phillip Osborne, jekh muro thaj mel familijako phurano amal kaske pachav ka haljovel e kulturakoro senzibiliteti. Thaj sas amen lacho timo savo so intimno prendzarelas e kultura.
Sas man jekh piktura ani godzi sar o Riley khelela teli jekh kasht kana o okham lokheste dzala palo plaj, numa amen shoha na kerdem kodo – me phendem leske kodi ideja numa vov gindisarelas kaj kodi ideja naj lachi. Numa vi kodo so filmindem sas but laches thaj zurales. Specijalno khamav kodi scena kana e Riley-sko dad chuminela peskere unukos dzikote shaj te shunel pes o khelibe. Kodo si e Romane murshengiri rig savi so nashti butivar te dikhel pes publikanes/phutardes. Shaj te phenen kaj e scene kote so sikavena pes grasta shaj te ovel cera stereotipno, numa e Romengi relacija e grastencar si but importantno amenge thaj pachav kaj kodi si lachi scena.
Amen kerdem kodo filmo but tikne lovencar: e koshti vash o benzino so pherasas kana ka ovelas amen vrama. E Riley-eski daj pharvarelas amen sasto dives teaser, guglimasar thaj sendvichencar.
Sas man vi javer motivacija te kerav kodo filmo. Trujal e bersha kerindoj buchi sar zhurnalisto thaj varekana sar aktivisto vash Romengere hakaja, semas ano kontakto e Romencar katar e but ververeder thema. Jekhe rigatar kodo sas but laches: buhljarde pes mure horizontura thaj azhutisardas man te dikhav kobor but javeripa isi mashkar amare komunitetura, thaj arakhlem vi but amala. Numa, javere rigatar, sasa depresivno. E manusha konstantno anena teli o phuchibe amaro British Romano kulturakoro identiteti, bazirimo upral amare mortikakoro koloro, amari Rmane chibjaki vorba, thaj o fakto kaj o muzikaliteto na khelea centralno rola ki amari kultura. Gindinela pes kaj e Chachunerigeski Europa – shaj kate te phenas vi e Espania – si o centro katar e Romani kultura, thaj kaj amaro them si varesavi pustelija pherdi biautentikane Gypsies-oncar. Numa kodola argumentura na ikerena than sostar me dikhlem – e Romungrn ande Ungarija kaj na vorbisaren i Romani chib, me dikhlem vi but parne Roma saven sasa vi zeleno jakha, ki sakoja jekh romani komuniteta kote so gelem... Numa i asumpcija vi dureder si kate.
E Riley-esar thaj oleskere familijasar, dikhlem shajipe te pheravav nesave kotar e manushengere asumpcije vash amari komuniteta. Mamuj varesave reference so butivar shunav, but amender si kale mortikakere thaj – sostar amaro akcenti thaj o Romano dijalekti so amen vorbisaras – shaj te identifikuinas amen sar Gypsies avrijal kotar e javera komunitetura. Thaj vash varesave amender, i muzika thaj o khelibe si kotor e phurane stiloskere dzivdipastar. Dzaindoj pala kodo, pachav kaj o filmo phenela korkori peske.
Thaj chaches, sar so o DoP/editori, o Phillip Osborne phenela, ›O filmo chaches si vash kodo kobor jekh dad si barikano peskere chavesar‹. Amen sikavgem e Riley-eskere dadeske sar ka filmisaras ole pe kodo dives. Oleskoro muj as alas thaj phendas amenge ›Cor, nane li adava klaro/vuzheste?‹«
Damian Le Bas, London, 20 September 2017
