I bereder problema isi te halǒves aj te pinʒares so e tasfirenqi politika tordǒl anglal-o paradokso te kides tasfira thaj te sikaves len thaj and-o vipal vaxt te ulaves len thaj te des len konteksto anda jekh emancitiparo ćhand, kaj te mares tut mamuj lenqo hegemoniko drabaripen and-e arxivalo forme save ekzistuil. Akia doti mangel jekh kritiko somʒanipen kaj te aresel te definuil ćaćutne aspektǎ thaj resa e arxivalone umalǎqe. O paruvipen e umalaqo anavesqo katar ‘fotografia’ anda ‘e fotografijakere politike’ (Bilderpolitik/Politics of Photography) ćaćarel akia evolucia.
01 Fotografiaqi politike
Madikh akava, so kamav te phenav e laveça paradokso? Mandavav misalaqe sar te kerdǒl projektosqo koncepto thaj xod-prezentacia biduśle kontekstualizaciaqo, khetane e realizaciaça so las amen jekhe kompleksone sistemaça savo bute rigenθe nane le dindo ja priardo rend ja haćarimasqo mandaipen; jekh struktura anda savi elementǎ butivar so si phandle jekh-avreça and-o paradoksalo relacie, ʒikaj vaʒe si te kerdǒn adaptuime jekh-avreça anda jekh komplementaro struktura. Akala ćhumunǎ ligǎren amen direk and-o kontradiksie. Palem, i analiza gasave paradoksenqi śaj vi oj te angarel tut anda jekh xoreder haćaripen e dokumentenqo, fotografienqo thaj arxivalone serimatenqo save sikaven jekh minoriteta, thaj śaj, and-o laćheder suro, te bilǎren i inicialo kontradiksia. Neve maśkar- thaj transkulturalo haćaripen thaj binʒaripen śaj te biandǒn and-o sure kana las amen ‘centralone ʒamavimatençar thaj pućhimantençar and-o dostipen sar jekh savorripen’, kana o gaʒe somdasne kerdǒn kotor and-i paramići thaj and-e identitetaqi paramići thaj narativo. Adaćhande, barem, śaj te naśas kotar-i nevǎrdi (xod-)/getorizacia ja kulturalo thaj socialo durǎripen.
E arxivalone seksiaqi misia and-e fotografienqi politika si maj anglal te del stimulus e godǐdimasqi pal-e koleksiaqi politika, laqi kreacia thaj laqo design. I res si te vazdes kritikalo somʒanipen thaj odolesθǎr te zurǎres o esencialo paruvipen savo ʒi akana na areslo and-o dikhimata save butivar thavdǒn kotar-e gaʒenqo racizmo kana dikhen e Rromen, sar vi angluni padmad, uć palem lili, karing-o demokratiko priaripen thaj o legalo barabaripen katar-e themesqi rig. Sar kuratora, si te thovav i emfaza nabut p-e Rromenqo dombipen/arti thaj kultura, tok buteder p-e miro kritikalo dikhipen pal-o ‘sostar’ and-o konteksto thaj akanutno momento savo akharel palem te dav avri e jekhe ‘mimoretetaqi reprezentacia’.